Okul Öncesi Dönemde Fen ve Doğa Etkinlik Örnekleri
Amacı: Birçok fen kavram ve kurallarının, evimizde bulunan ya da etrafımızdan kolayca temin edebileceğimiz basit araç-gereçlerle deneyler düzenleyerek somutlaştırılabilme.
Giriş:Bilim gerçeği bulmaya ve doğanın bilinmeyenlerini açıklamaya çalışan bilişsel bir arayıştır. Bilimin bu akılcı ve nesnel boyutlarının yanında duygusal bir boyutu da vardır. Bir çok canlı türü gibi insan da doğayla uyumlu yaşamak için çaba harcamış bu çabanın da ötesinde düşünme iletişim kurma ve araç yapma gücü ile doğaya hakim olma sürecine girmiştir.
Bilimin temel amacı, ister çocukluk ister gençlik ve ya olgunluk; hangi yaşta olursa olsun değişmemektedir. Bu amaç doğanın bilinmeyenlerini bulma gerçeği anlama çabalarıdır. Bu arayışımızın özü doğamızda vardır. İnsanın en meraklı, çevreyi keşfe en açık, en çok öğrenme arzusunun olduğu dönem okul öncesi dönemdir. Bu nedenledir ki pek çok bilim insanının da belirttiği gibi çocuk doğal bir bilim insanıdır. Yaşadığı yüz yılın en büyük dehası kabul edilen Albert Einstein bu konudaki düşüncelerini “Uzun zamandır öğrendiğim bir şey var : Gerçeklikle örtüştürüldüğünde tüm bilgimiz ilkel ve çocuklukta kalmaktadır. Ama gene de sahip olduğumuz en değerli şeydir bilim??şeklinde ifade etmektedir.
Çocuklar doğal bilim insanıdırlar. Etrafındaki varlıkları en önemli iletişim aracı olan ağzı ile yoklayarak ne olduklarını anlamaya çalışır. Nerede ise bir iki yılı tamamen etrafını kuşatan yeni dünyasını dokunarak, emerek, çekerek, iterek, avuçlayarak ya da yiyerek; keşifle geçer. Kendince, etrafındaki insanları açlık ihtiyacını karşılayanlar ve karşılamayanlar diye ayırır. Daha sonraki aylarda açlık ihtiyacını gideren besin maddeleri arasında tadına göre ayırımlar yapar. Anne memesini emerek büyüyen şanslı çocuklardan ise en çok onunla olmaktan hoşlanır. Onun kokusunu, dokunuşunu, sevecenliğini diğerlerinden ayırır. Zamanla bu sınıflamalarında daha da derinleşerek farklılık ya da benzerliklerin nedenlerini araştırır. Bu nedenle neden, niçin, nasıl sözcükleri tıpkı bilim insanları gibi en çok sevdiği ve kullandığı sözcüklerdendir. Etrafını kuşatan dış dünyada nerede ise merak etmediği hemen hemen hiçbir şey yoktur. Çocuk okulöncesi dönemde planlı yada plansız öğrenmelerine devam eder. Bu dönemde fen eğitiminin amacı, onda merak duygusu uyandırarak çevresini tanımayı ve bu süreçte karşılaştığı problemlere çözüm üreterek çeşitli yaşam becerileri ile donanmasına yardımcım olmaktır.
Okul öncesi dönem çocuklarının soyut olan olaylardan çok somut olan nesneler dikkatini çeker. Böylece, çevreyi büyük bir dikkatle inceleme, araştırma yolu ile keşfetme merakı ile dolu olan çocuğa büyükler bol materyalli oyunlar, canlandırma ve bulmacalar, fen etkinlikleri, şarkılar sunarsa konuyu daha çekici hale getirebilir. Çocuklar çevrelerindeki materyallerle parçaları birleştirerek bir bütünü yani bir oyuncağı elde edebilecekleri gibi, bir bütünün parçalarını farklı şekilde birleştirerek farklı bir oyuncağa da ulaşabilirler. Bu nedenle büyükler tek parçalı oyuncaklar yerine daha fazla parçalı oyuncakları tercih etmelidirler Yine, bir materyal yapılırken arta kalan materyaller yeni bir materyalin yapımında değerlendirilebilir. Ayrıca eski, kullanılmayan, bozuk ya da kırık olan materyal oyuncakların sağlam olan parçalarından yeni ürünler yapılabilir. Bu tür çalışmaların çocuklara kazandırabilecek pek çok faydasının yanında, ellerinde bulunan malzemeleri daha akılcı kullanma yolunu öğrenirken işe yaramaz olarak bilinenleri değerlendirerek yeni şeyler icat etmenin gururunu da yaşayacaklardır. Bunun için de en uygun ortam çocuğun içinde bulunduğu köy, kasaba, mahalle, ev, bahçe, sokak, park, market, bakkal dükkanı fırın, otobüs, postane, durak …vb doğal çevresidir; bu çevrede 0-6 yaş dönemi çocuğu için bilim, bir tohumun çimlenmesini, suyun buharlaşmasını, kuşun uçuşunu, rüzgarın esişini, yağmurun yağışını izleyerek sorular sormak yaşadığı çevre ile ilgili bilinmeyenlere yanıt aramaktır.
Nasıl Açıklayalım
1.Balon Roket
Neler Gerekli? :2-3 metre iplik, balon, mandal, bant.
İpliği pipetin içinden geçirelim
Balonu şişirip hafifçe bükerek ağzını mandallayalım
İplik geçirilmiş pipeti balonun üzerine boylamasına bantlayalım
Mandal çıkarıldığında balon ne tarafa doğru hareket eder?
İpliğin iki ucundan gergince tutup balonun ağzındaki mandalı çıkaralım ve balonun hareketini gözlemleyelim.
Sonuç: Balonun ağzı açılınca bu bölgede oluşan havanın basıncı daha fazla olduğu için balon arkaya doğru hareket eder.
2. Su Neden Dökülmüyor?
Neler Gerekli?: Pipet, su.
Pipeti su ile Dolduralım ve parmağımızı kapatarak ters çevirelim
Suyun akıp akmadığını gözlemleyelim
Ara sıra parmağımızı pipetin üzerinden kaldıralım ve yeniden gözlemleyip iki durumu karşılaştıralım.
Sonuç: Parmağımızı pipetin ucundan kaldırdığımızda hava pipetin içine girerek suyu dışarıya doğru iter, parmağımızı pipetin üzerine koyduğumuzda ise pipete hava girmediği için su da dışarı çıkmaz.
3.Kağıt Neden Islanmıyor?
Neler gerekli?: Bardak, bir miktar kağıt, su, bardaktan daha büyük bir kap.
Kağıdı buruşturup bardağın tabanına yerleştirelim
Kabı su ile doldurup bardağı dik olarak su dolu kaba batıralım ve aynı
şekilde dik olarak çıkararak kağıdın ıslanıp ıslanmadığını kontrol edelim.
Sonuç: Boş olan her yeri hava doldurur dolayısı ile bardağın içerisinde de hava vardır. Bardak dik konumda suya daldırıldığında hava bardaktan çıkamaz, bardak suya batırıldığında bardaktaki hava kağıt ve su arasında sıkışarak kağıdın ıslanmasını engeller.
4. Akciğerler Nasıl Çalışır?
Neler Gerekli?: Üç tane balon ( İkisi aynı büyüklükte ve aynı renkte diğeri daha büyük ve farklı renkte olabilir) , iki tene kıvrılabilen pipet, bant, iplik, petşişe , oyun hamuru.
Petşişeyi enine ortadan ikiye keselim
Pipetleri kıvrılan yerleri aynı yönde olarak bantlayalım ( kıvrılan yerlerini bantlamayalım)
Balonlardan her birini pipetlerden birinin ucuna takarak iyice bağlayalım(Pipet ve balonları pet şişenin içinden geçirelim ancak balonlar pet şişenin geniş kısmında kalmalı)
Büyük balonun dar olan bölümünü keselim ve pet şişenin açık olan ağzına geçirelim ve çıkmaması için iyice batlayalım
Pipetlerin etrafını oyun hamuru ile iyice kapadıktan sonra üfleyip balonları gözlemleyelim.
Sonuç: Diyafram ve kaburga kaslarının (Alttaki balon diyafram görevi yapar) birlikte çalışması ile göğüs boşluğunun hacmi değiştirilir, buna bağlı olarak nefes alma ve verme gerçekleşir.
5.Balonda Ne Var?
Neler Gerekli?: İki tane balon, ısıya dayanıklı bir şeffaf kap, sıcak ve soğuk su, bir miktar iplik.
Balonun içerisinde bir şey olup olmadığını konuşalım, sonra boş balonun ağzını iyice bağlayalım ve sıcak suya koyalım,bir süre bekledikten sonra soğuk suya koyalım. Futbol, basketbol ya da diğer topların beton zeminde bir süre bekletilince ne olduğu sorusunu yanıtlayalım. Daha sonra balon ya da odanın her zaman ne ile dolu olduğu sorusunu yanıtlayalım.
Sonuç: Hava renksiz ve kokusuz bir gaz olduğu için varlığını anlayamayız. Balonu ağzını kapatıp sıcak suya koyduğumuzda hava genleşerek balonu şişirir, soğuk suya koyduğumuzda ise büzülerek eski haline gelir. Böylece balonun içerisini havanın doldurduğunu söyleyebiliriz.
6. Neden İki Gözümüz Var?
Neler Gerekli? : Kapaklı kalem, çeşitli cisimler
Bir gözümüzü kapatarak kalemin kapağını kapatmaya çalışalım
Şimdi de iki gözümüz açık olarak kalemin kapağını kapatmaya çalışalım
Daha sonra hiç başımızı sağa sola çevirmeden sağ gözümüzle sol tarafta bulunan, sol gözümüzle de sağ tarafta bulunan cisimleri ayrı ayrı sayalım.
Sonuç: İki gözümüz olmalı ki beynimiz nesneler arasındaki uzaklığı kıyaslayarak sonuçlandırabilsin ve başımızın karşısında bulunan tüm bölgeyi algılayabilsin.
Mesaj Sayısı
